تونل وحشت خسارات جانی مربوط به عدم اجرای فیوز محافظ جان با بازخوانی پنج پرونده واقعی ، شرح عملکرد چاه ارت و نحوه اجرای قدم به قدم آن ، شرح عملکرد همبندی و نحوه اجرای آن ، شرح چاه صاعقه گیر و نحوه اجرای آن

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

این جلسه از جلسات بسیار مهم و با اهمیت است و به همین دلیل نام آنرا تونل وحشت نامیده ایم.معنی و مفهوم آنرا با بازخوانی چند پرونده برای شما تشریح خواهیم کرد .

بازخوانی پرونده اول

در سال 1390 ساختمانی 24 واحده در منطقه نیاوران تهران ساخته می شود و سازنده که مالک مجموعه هم بود، موفق به اخذ پایانکار میشود .طبقه آخر این برج یک واحد پَنت هاوس بود که مالک، آن را به یک زوج جوانی فروخته بود. در داخل اتاق خواب مستر؛ حمامی بود که داخل آن سونا و جکوزی نصب شده بود که ساکنین از آن روزانه استفاده میکردند.با کمال تاسف  بعد از سه ماه بهره برداری از این واحد و استفاده از جکوزی؛  در یک روزی که خانم خانه قصد استفاده از جکوزی را دارد ؛ بعد از وارد شدن به آن و زدن کلید استارت برای روشن شدن؛ جکوزی اتصال کرده و خانم خانه در داخل جکوزی دچار برق گرفتگی می شود و به دلیل نداشتن فیوز محافظ جان در این ساختمان ؛ فیوز اصلی برق نمی پَرَد و منجر به فوت ایشان می کنند. بعد از ظهر که همسر این خانم به خانه برمیگردد با صحنه دلخراش برق گرفتگی  و فوت همسرش در داخل جکوزی مواجه میشود و بلافاصله با اورژانس و آتش نشانی تماس میگیرد.مالک با گرفتن وکیل، در دادگاه کیفری بر علیه سازنده اقدام شکایت میکند و در این پرونده با نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته برق، 7نفر به دادگاه خوانده می شوند .

• افرادی که به دادگاه خوانده میشوند شامل : مجری ذیصلاج، سازنده که مالک زمین هم بود،مهندس ناظر برق ، مهندس طراح نقشه های برق، مهندس ناظر هماهنگ کننده، نصاب جکوزی، فروشنده جکوزی. در دادگاه از مهندس ناظر برق سئوال شده که به چه دلیل  برای ساختمانی که فاقد فیوز محافظ جان است ؛ تائیدیه پایانکار صادر کرده اید؟ وی در پاسخ میگوید که طراح در نقشه ها کلید محافظ جان را طراحی نکرده بود.کارشناس در دادگاه به وی اینگونه پاسخ میدهد که شما به عنوان مهندس ناظر، وظیفه پایش نقشه ها را دارید و باید این موضوع را گزارش میکردید. در این پرونده مهندس ناظر برق 15% و مهندس طراح برق 10% تقصیر گرفتند.نصاب جکوزی 10% به دلیل عدم نصب  صحیح واستاندارد جکوزی؛ فروشنده جکوزی 15% به دلیل استفاده از لامپ 220ولت روشنایی در جکوزی که میبایست از لامپ های 12ولت LED استفاده میکرد.سازنده هم 30% و مجری ذیصلاح 20%تقصیر میگیرد.مهندس ناظر هماهنگ کننده در این پرونده تبرئه می شود.

با بازخوانی این پرونده به اهمیت لزوم فیوز محافظ جان پی میبریم واینکه وجود این کلید درساختمان؛ از اهمیت خاصی برخوردار است .  

• جهت اطلاع لازم است در خصوص برق گرفتگی توضیح مختصری داده شود. آستانه برق گرفتگی بدن انسان حدود 30میلی آمپر میباشد و بدن انسان توانایی تحمل تا40میلی آمپر برق را دارد و بیش از این مقدار باعث برق گرفتگی و مرگ خواهد شد. به همین دلیل فیوز های حفاظ جان را طوری ساخته اند که اگر نشت برق از داخل واحد  بیش از 25میلی آمپر باشد به طور اتوماتیک فیوز عمل کرده و می پَرَد.و هر واحد آپارتمان باید جداگانه در داخل جعبه مینیاتوری یک کلید یا فیوز محافظ جان داشته باشد.

بازخوانی پرونده دوم 

در منطقه قیطریه تهران در یک برج مسکونی که داخل پارکینگ آن یک استخر وجود داشت دو نفر دختر خانم جوان که مهمان هم بودند برای شنا کردن وارد این استخر میشوند و درب ورودی استخر را هم از پشت قفل میکنند. هنگامی که وارد محوطه استخر می شوند برق سالن استخر را که روشن می کنند چراغ های داخل استخر هم روشن میشود و آب به داخل این چراغ ها نفوذ کرده بود واین دو نفربی خبر از موضوع؛ در هنگام وارد شدن به داخل استخر دچار برق گرفتگی می شوند و متاسفانه هر دو فوت می کنند و چون درب ورودی استخر از پشت بسته شده بود کسی از این دو نفر تا دو روز خبر نداشت.بالاخره با پیگیری خانواده های این دو مرحومه ؛ جسد آنها را داخل استخر پیدا میکنند و بعد از اطلاع دادن به پلیس و آتش نشانی و طی مراحل قانونی ؛ پرونده به دادگاه جنائی ارجاع داده می شود . این پرونده هم اکنون هم در دادگاه باز بوده و فعلاً تکلیف آن روشن نشده است.

بازخوانی پرونده سوم

در یکی از روستاهای طالقان در استان تهران ؛ یکی از اهالی در داخل خانه اش حوض آبی داشته که جهت نظافت و لایروبی حوض ؛ آب آن را تخلیه کرده و بدنه حوض را تمیز می کند. سپس در آخر کار به خانمش که به او کمک می کرده می گوید پمپ آب را روشن کند تا یک باردیگر بدنه حوض آب را بشوید . هنگامی که پمپ آب روشن میشود غافل از اینکه پمپ نشت برق داشته و اتصالی دارد ؛ آب به همراه برق وارد حوض آبی می شود که این مرحوم داخل آن بود وبلافاصله باعث برق گرفتگی و نهایت فوت او میشود. اگر فیوز محافظ جان در داخل این ملک تعبیه شده بود شاید این اتفاق به وقوع نمیپیوست. بنابراین ناظرین تک ناظره روستایی باید دقت کنند که اگر در روستاها نظات می کنند به اینگونه موارد توجه بیشتری داشته باشند . این ملک چون توسط خود متوفی و بدون مجوز ساخته شده بود و مهندس ناظر هم نداشت پرونده آن محکومی نداشت.

• نکته بسیار مهمی که خیلی از عوام و حتی عوامل اجرایی سیستم تاسیسات برقی در امر ساختمان سازی ؛از آن مطلع نیستند این است که تصور میکنند اگر داخل جعبه مینیاتوری فیوز محافظ جان وجود داشته باشد و نشت برق از 25میلی آمپر بیشترشد؛ فیوز محافظ جان عمل کرده و می پَرَد. خیر نمی پَرَد. این تصور کاملاً اشتباه وخطرناک است چون زمانی که شما سیم سوم یعنی سیم ارت را نداشته باشد؛ اصلاً فیوز محافظ جان عملکردی ندارد و از حیز انتفاع ساقط  است . برای اینکه بدانیم فیوز محافظ جان وسیستم ارت درست عمل می کند بهتر است که از دستگاهی به نام دستگاه تست کلید محافظ جان ، که تصویر آن در پیوست این جلسه ارائه خواهد شد ؛ استفاده کنید . نحوه استفاده از آن را هم بهتر است بیاموزید.
• نکته بی نهایت مهم دیگری که لازم است به استحضار مهندسین ناظر برق برسد این است که بر پایه تصوری اشتباه ؛ فکر می کنند که وظیفه آنها در ساختمان بعد از سفت کاری شروع میشود !!!!! این تصور کاملاً اشتباه بوده  و ممکن است که خسارتهای وارده از این تصور غلط، غیر قابل جبران باشد.لازم به ذکر است که از زمان صدور پروانه ساختمانی ، وظیفه تمام مهندسان پنج گانه آغاز میشود. در دو حادثه مشابه هم در حین حفر چاه شمع ، برای سازه نگهبان ، سیم سیار حامل لامپ که به داخل چاه فرستاده میشود به دلیل رطوبت هوای داخل چاه و خیس بودن بدن مقنی ؛ متاسفانه وی دچار برق گرفتگی شده و فوت میکند و مهندس ناظر برق مسئول این اتفاقات خواهد بود . بنابراین توصیه میشود که در همان ابتدای کار مالکین را مجبور به حفر چاه ارت و نصب سیستم ارت و کلید محافظ جان کنید زیرا چاه ارت از اولین اجزاء تجهیز کارگاه میباشد.

بنابراین در این جلسه قصد داریم نحوه اجرای قدم به قدم چاه ارت را تشریح کنیم .( مطابق آیین نامه اداره برق که به پیویست تقدیم شده است)

عمق چاه ارت حدود 4 تا 5 متر می باشد که لازم است مطابق آئین نامه، مخلوط زغال و نمک و خاک سرند شده به مقدار 30 % عمق چاه پر کنند لازم به توضیح است که  جایگزین این مخلوط به صورت آماده ، به نام مواد کاهنده مقاومت الکتریکی زمین ، در بازار وجود دارد که تصویر آن در پیوست ارائه گردید است.قابل ذکر است که برای چاه ارتی به قطر 90 سانتیمتر برای اینکه تا 60 سانتیمتر از عمق آن پر شود لازم است 12 کیسه از این مخلوط های آماده خریداری گردد و بعد از استفاده غرقاب شود. سپس یک صفحه مسی به ابعاد 50*50 سانتیمتر به ضخامت 3 تا 5 میلیمتر به همراه سیم مسی به ابعاد 2.5*1 بوده که یک سر آن به صفحه مسی و سر دیگر آن به سیم ارت وصل خو اهد شد.

• لازم به ذکر است که سیم ارت برای اینکه درست عمل کند  باید همیشه رطوبت داشته باشد. برای مرطوب نگهداشتن سیم ارت مطابق آئین نامه های قدیم بر روی آن در بالای چاه؛کف شور قرار میدادند تا مرطوب بماند که این روش منسوخ شده است.همچنین لازم است که روی این مواد آماده را با گل بنتونیت پرکنید.علت استفاده از بنتونیت این است که بنتونیت به اندازه 120% وزن خود ، آب جذب میکند اما به حالت روانی نمیرسد. به همین دلیل برای اینکه همیشه مرطوب بماند از روی مواد بنتونیت تا کف تمام شده پارکینگ باید یک عدد لوله پلیکای فاضلاب تعبیه شده و سر آن را یک عدد کف شورنصب کرده تا از این طریق بتوان بنتونیت را مرطوب نگه داشت و لازم است که هر 10روز یکبار داخل آنرا آب بگیرید تا همیشه مرطوب باشد چون درصورت خشک شدن چاه ارت ؛ سیم ارت عمل نمیکند و کلید محافظ جان نمی پَرَد.تصاویر سیستم اجرا شده  چاه ارت در یک ساختمانی جهت درک بهتر مطالب به پیوست این جلسه آمده است.

• مجدداً توصیه میکنیم که در همان ابتدای شروع عملیات ساختمانی سیستم چاه ارت و سیم ارت و کلید محافظ جان را در حین تجهیز کارگاه ؛ ازمالک بخواهید که اجرا کند و این جزء وظایف مهندس ناظر برق و ناظر هماهنگ کننده و نهایت مجری ذیصلاح می باشد. اگر مالکین در مقابل اجرای آن مقاومت کردند باید مهندس ناظر برق در ابتدا با دادن مشاوره به مالک از نظر روانی ایشان را متقاعد نماید و اگر نشد با دادن گزارش به شهرداری و نهایت توقف کار مالک را ملزم به این کار نماید .زیرا هزینه احداث این چاه ارت در ابتدای کار خیلی کمتر از پول خون کارگری است که بر اثر برق گرفتگی فوت می کند.

بعد از اینکه چاه ارت و سیستم ارت ساختمان اجرا شد لازم است که برای تمامی کلید و پریزها و لوستر ها سیم سوم که سیم ارت است کشیده شود تا اگر ساکنین به هردلیلی دچار برق گرفتگی شدند کلید محافظ جان عمل نماید و از حوادثی مانند حادثه برج قیطریه و طالقان اجتناب شود.

موضوع مهم بعدی که در مقررات ملی ساختمان به آن توصیه  اکید شده است بحث همبندی میباشد که لازم است در ابتدا فلسفه آن را بدانیم.  

• اگر در ساختمان حتی سیم سوم که سیم ارت است، وجود داشته باشد، بازهم این امکان وجود دارد که بر اثر بی احتیاطی، سیم فاز؛ به دلایل مختلف ،از جمله پاره شدن روکش سیم؛ با اسکلت و یا یک قسمت فلزی از ساختمان؛ اتصال پیدا کند و کل ساختمان برق دار میشود و اگر لوله آب فلزی،با بست به اسکلت متصل شده باشد آب ساختمان هم برق دار می شود که این موضوعِ بسیار پیچیده و خطرناکی است. پس برای جلوگیری از اینگونه اتفاقات، سیم دیگری که به سیم چهارم یا همبندی معروف است ؛ نیاز است . این سیم  مانند سیم ارت ، وارد کلید و پریز ها نمیشود بلکه فقط داخل مدار قرارمیگیرد.درواقع باید کل اسکلت ساختمان و فونداسیون و نرده ها و درب و پنجره ها به هم متصل  شوند، که به آن همبندی می گویند و همانطور که گفتیم ؛ اگراز طریقی در مسیر برق سیم فاز و یا حتی سیم نول برگشتی به اسکلت ساختمان وصل شود کل ساختمان برق دارمی شود در این حالت سیم  برگشت همبندی در داخل مدار باید به فیوز محافظ جان وصل شود.در واقع این یک مدار جداگانه ایست که هرموقع نشت برقی اتفاق بیفتد باعث پریدن فیوز محافظ جان خواهد شد. توصیه میشود که سیم همبندی را از میلگردهای فونداسیون بگیرید زیرا فونداسیون به دلیل داشتن بیشترین سطح مقطع و تماس با زمین ؛تقریباً مانند چاه ارت عمل میکند و کمک دیگری است تا بتوان مانند چاه ارت؛ برق را به زمین منتقل کند.پس نتیجه گیری کلی که میتوان کرد این است که سیم همبندی برای نشتی های پشت کلید و پریزها می باشد اما سیم ارت برای نشتی های مربوط به مصرف کننده ها میباشد.

حال نوبت به توضیحاتی در خصوص چاههای صاعقه گیر میباشد

• که قبل از آن فلسفه وجودی این نوع چاهها را باید تشریح کنیم.تا قبل از این بحث ما آموختیم که در ساختمان چهار سیم برق ؛ شامل: فاز و نول  و ارت و همبندی وجود دارد . اما سیم پنجمی هم وجود دارد که به آن سیم صاعقه گیر گویند که برای درک بهتر مطلب پرونده ای را بازخوانی می کنیم .

بازخوانی پرونده چهارم

این پرونده مربوط به شهر نوشهر از شهرهای استانهای شمالی کشور می باشد. ساختمانی ویلایی که دارای سقف شیبدار شیروانی فلزی بود؛ دو عدد تیر برق در اطراف این ساختمان وجود داشت به طوری که کابل برق شهری از روی این ساختمان عبور کرده بود که بنا به دلایلی نا معلوم این کابل برق پاره میشود و یک سر این کابل برروی این  سقف شیروانی می افتد و از دودکش خارج شده از سقف؛ گیر میکند و تمام سقف و اسکلت ساختمان برقدار میشود . پیرمردی که روی تخت خواب در حال استراحت بوده هنگامی که بلند میشود و از نرده کنارش به عنوان کمکی برای راه رفتن ؛کمک میگیرد دچار برق گرفتگی شده و فوت میکند.به دلایلی نامعلوم و یا شاید به دلیل نقص فنی در شبکه  توزیع برق ؛ فیوز اصلی شبکه برق هم به دلیل این پارگی و نشت برق عمل نمی کند و نمی پَرَد.

در اینگونه مواقع اگر سیم پنجم وجود داشته باشد اینگونه اتفاقات و نشت برق؛ از طریق آن به زمین منتقل شده و خطر رفع میگردد. سیم پنجم به اسکلت ساختمان متصل می شود وعلاوه بر سیم همبندی باید جداگانه به چاه ارت وصل گردد تا برقی که به دلایل نشتی به اسکلت ساختمان وارد شده است را به زمین منتقل نماید .سیم پنجم ارتباطی به کلید و پریز ها ندارد و  مربوط به برق خارجی وارد شده به ساختمان می باشد.

مطابق مقررات ملی ساختمان ؛ درصورتی که ارتفاع ساختمان از 30متر بیشتر باشد نیاز به چاه صاعقه گیر دارد . این چاه عین همان چاه ارت است اما جدا از آن حفر میشود و نسبت به چاه ارت دارای عمق بیشتری است و صفحه مسی کار گذاشته شده در آن دارای مساحت بیشتری است و اسکلت، جداگانه به آن وصل می شود. در واقع در بالاترین نقطه ساختمان یک میله صاعقه گیر وصل شده وبا اسکلت همبندی می شود و برق وارد شده به آن به چاه صاعقه گیرو از آنجا به زمین منتقل میشود.حتی توصیه ما این است که ساختمانهای معمولی هم باید دارای سیم همبندی باشند تا اگر مغرضانه فردی قصد اتصال برق به ساختمان را داشته باشد از این طریق برق از ساختمان وارد چاه شده و منتقل گردد.

IMG_20170827_011506

نصب جعبه فیوز محافظ جان 25 میلی آمپر در جعبه فیوز منزل

آیین نامه اداره برق جهت اجرای چاه ارت

استفاده از مواد کاهنده جدید بجای ترکیب خاک زغال و نمک و خاک رس

صفحه مسی 50*50 با قطر 5 میلیمتر با کابل مسی جهت قرار دادن آن بصورت عمودی در کف چاه ارت

حفرچاه به عمق حدود 3 متر و ریختن مواد کاهنده مقاومت الکتریکی در داخل آن

گذاشتن صفحه مسی درون مواد کاهنده مقاومت الکتریکی در داخل چاه و غرقاب کردن مواد کاهنده با آب

گذاشتن لوله پلیکا به قطر 10 سانتیمتر در کنار صفحه مسی که در آینده بتوان بعنوان کفشور از آن استفاده نمود تا صفحه مسی را همواره مرطوب نگه دارد